Angst is een normale en gezonde reactie op bedreigende situaties. Iedereen heeft wel eens een angstig gevoel. Maar wat als dat gevoel steeds weer terugkomt terwijl daar geen reële aanleiding voor is. Het hebben van angstklachten maakt het risico op het krijgen van een angststoornis aanzienlijk groter.
Wat is een angststoornis?
Een angststoornis is een verzamelnaam voor verschillende stoornissen met pathologische angst waarbij de angst aanleiding geeft tot aanhoudend subjectief lijden en/of tot een belemmering van het sociaal functioneren. Pathologische angst kan bij veel andere psychische aandoeningen voorkomen maar wanneer angst het belangrijkste symptoom is, spreekt men van een angststoornis. Een angststoornis kan weer leiden tot bijvoorbeeld psychisch verzuim. Een werknemer kan een hele tijd uitvallen, waardoor langdurige re-integratie nodig is. Zie daarvoor bijvoorbeeld ook empowermenttraining.
Soorten angststoornissen:
Gegeneraliseerde angststoornis (GAS)
We spreken van een gegeneraliseerde angststoornis (GAS) wanneer je buitensporig en constant angstig en bezorgd bent over allerlei onderwerpen of dagelijkse gebeurtenissen. Dat kan gaan over de relatie, over werk, de gezondheid van jezelf of anderen. Een veel voorkomende specifiek klacht binnen deze stoornis is dan ook het enorme piekeren, waar men het grootste gedeelte van de dag mee bezig is.
Gevolgen van GAS zijn vaak:
- piekeren
- rusteloosheid
- vermoeidheid
- prikkelbaarheid
- concentratieproblemen
- spierspanning
- de angstklachten kosten veel tijd en energie
- de angstklachten kunnen tevens leiden tot een depressie
Specifieke of enkelvoudige fobie
Als je een specifieke fobie hebt, dan heb je een intense angst voor situaties of voorwerpen die je vermijdt of met grote angst doorstaat. De angst is duidelijke overdreven en onredelijk.
Beroepsmatig is dit extra stresserend, omdat hiermee ook de baan of de opleiding gevaar loopt. Denk aan een advocaat die te maken krijgt met spreekangst, een vertegenwoordiger die angstig is op autosnelwegen en tunnels, of een student geneeskunde die bezig is een bloedfobie te ontwikkelen.
Bekende specifieke fobieën:
- dieren, zoal spinnen of muizen.
- natuurlijke situaties, zoals water, stormen of hoogtes.
- bloed, injecties of verwondingen.
- specifieke plekken, zoals liften en vliegtuigen of in een auto.
- situaties waarin men zich kan verslikken of kan braken
Sociale fobie
We spreken van een sociale fobie of sociale angststoornis wanneer je gespannen en angstig bent in sociale situaties en deze situaties vermijdt of met veel angst ondergaat, omdat je voortdurend bang bent dat je door anderen kritisch beoordeeld wordt. Een sociale angststoornis kan betrekking hebben op één specifieke situatie of op een groot aantal sociale situaties.
Voorbeelden van sociale fobie:
- men is bang zichzelf in gezelschap belachelijk te maken door bijvoorbeeld te blozen, te trillen of te gaan zweten.
- angst om iemand te ontmoeten.
- angst om te telefoneren.
- angst om in het openbaar te spreken.
- angst om in een restaurant te eten.
Paniekstoornis
Er is sprake van een paniekstoornis, wanneer je regelmatig, zonder aanleiding, een paniekaanval hebt en tussendoor steeds angst hebt om een nieuwe paniekaanval te krijgen. Een paniekstoornis ontstaat meestal bij mensen van begin 20. Een onbehandelde paniekstoornis is chronisch en gaat vaak samen met andere angststoornissen en/of depressies.
Kemerken van een paniekstoornis:
- het gevoel dat je de controle over jezelf verliest, gek wordt of doodgaat.
- angstklachten, zoals: benauwdheid, snelle hartslag, duizeligheid, licht in het hoofd, tintelingen en kortademigheid.
- het gevoel dat de omgeving er anders uitziet.
- catastrofale interpretaties over de betekenis van onschuldige klachten die kunnen leiden tot paniek.
Lees meer over de paniekstoornis
Paniekstoornis: pleinvrees of agorafobie
Mensen met een paniekstoornis vertonen ook vaak agorafobie, ook wel pleinvrees genoemd. Als je last hebt van pleinvrees, vermijd je plekken als drukke winkels of openbaar vervoer omdat die voor een paniekaanval kunnen zorgen. Ook kan je bang zijn om in de auto te rijden bijvoorbeeld op snelwegen of in een tunnels. Tijdens zo’n aanval kun je plotseling erg bang zijn, zweten en hartkloppingen hebben. Het kan zelfs voelen alsof je een hartaanval hebt of dood gaat.
Kenmerken van agorafobie:
- Angst voor en vermijding van situaties waaruit men denkt moeilijk te kunnen ontkomen of waarin men moeilijk hulp zou kunnen krijgen als zich een paniekaanval voordoet.
- Bang voor de eventuele negatieve reacties van omstanders op een paniekaanval, waardoor ze zich generen of niet de hulp krijgen die denken nodig te hebben.
- Situaties en plekken die vaak vermeden worden zijn winkels, grote rijen aan de kassa, restaurants en openbaar vervoer.
- Lichamelijke inspanningen worden vaak vermeden omdat men bijvoorbeeld bang is om een hartaanval te krijgen.
Hieronder is een educatief filmpje van VGCT over paniek te zien:
Negatief zelfbeeld
Jezelf vergelijken met anderen is heel normaal. Wanneer je jezelf echter voortdurend vergelijkt vanuit de overtuiging dat je niet goed genoeg bent is er meer aan de hand. Van een negatief zelfbeeld is sprake wanneer iemand het gevoel heeft minderwaardig of mislukt te zijn, niets voor te stellen, of er niet bij te horen, terwijl dat niet klopt. Situaties kunnen worden vermeden uit angst om te falen en om niet door de mand te vallen. Een negatief zelfbeeld vergroot het risico op de ontwikkeling en instandhouding van verschillende psychische stoornissen. Een negatief zelfbeeld is een risicofactor voor terugval.
Kenmerken van een negatief zelfbeeld:
- je voelt je in sociale situaties vaak niet op je gemak met anderen, die altijd beter en zelfverzekerder lijken dan jezelf.
- je hebt het gevoel er niet bij te horen, de mindere of mislukt te zijn.
- je vraagt je voortdurend af wat men van je vindt.
- sociale situaties worden vaak met veel spanning doorstaan of vermeden uit angst om te falen of door de mand te vallen.
- je kraakt jezelf voortdurend af.
- ook al beweert je directe omgeving dat je goed functioneert, het voelt niet zo, ze kunnen je daarvan niet overtuigen.
- voortdurend piekeren, over wat de anderen van je vinden in sociale situaties. Of naderhand piekeren of je niet iets ‘doms’ of ‘raars’ zou hebben gedaan.
- door een negatieve kijk op jezelf, schrik je terug voor nieuwe uitdagende stappen in je leven.
Lees meer over de training Negatief zelfbeeld
Dwangstoornis
Iemand met een dwangstoornis (ofwel een obsessief-compulsieve stoornis, of OCS genoemd) heeft last van dwanggedachten; steeds terugkerende gedachten, neigingen of (denk) beelden, die als misplaatst, zeer storend en opdringerig worden beleefd en/of dwanghandelingen, die je voor je gevoel steeds weer moet uitvoeren om de spanning door die dwanggedachten te reduceren. De gedachten en/of handelingen nemen veel tijd in beslag en zorgen voor serieuze problemen in het dagelijkse leven.
Voorbeelden van een dwangstoornis:
Dwanggedachten, (denk)beelden of impulsen, hebben vaak een:
- gewelddadige inhoud met name jegens kinderen en kwetsbaren.
- seksuele inhoud
- gênante inhoud bijvoorbeeld over ongepaste handelingen in het openbaar.
Dwanghandelingen zoals:
- je huisdeur of gaskraan overdreven vaak controleren voordat je van huis vertrekt. Vaak ook nog weer terugkeren naar huis om voor alle zekerheid dit nogmaals te controleren.
- in je hoofd dwanghandelingen uitvoeren. Bijvoorbeeld door innerlijk bepaalde getallen, of woorden op te moeten zeggen om spanning te laten afnemen.
Verhelpen van angststoornissen
DKP behandelt nagenoeg alle psychische klachten, de mildere en de meer complexe psychische problematiek. De eerste keuze voor de behandeling van een angststoornis is Cognitieve gedragstherapie.
Ga naar de behandeling om hier meer over te lezen of meld je direct aan. Ook voor verzuimpreventie of stressmanagement en schemacoaching ben je bij DKP aan het juiste adres.
Veelgestelde vragen
We krijgen veel vragen binnen over angsten en angststoornissen. Hieronder een overzicht.
Is een paniekaanval hetzelfde als een angststoornis?
Een paniekaanval is een symptoom van een angststoornis. Bij mensen die vaak last hebben van paniekaanvallen en daardoor belemmerd worden in hun dagelijks leven spreken we van een paniekstoornis.
Wat is de definitie van een angststoornis DSM-5?
Volgens het psychiatrisch handboek DSM-5 is een angststoornis:
A: “Een excessieve angst en bezorgdheid (bange voorgevoelens) die gedurende minstens zes maanden vaker wel dan niet aanwezig zijn en betrekking hebben op een aantal gebeurtenissen of activiteiten.
B: “De betrokkene vindt het moeilijk om zijn of haar bezorgdheid onder controle te houden.”
C: “De angst en bezorgdheid gaan gepaard met minimaal drie van de volgende zes symptomen: rusteloosheid; snel vermoeid raken; moeite met concentreren; prikkelbaarheid; spierspanning; slaapstoornis.”
D: “De angst, de bezorgdheid of de lichamelijke klachten veroorzaken beperkingen in het sociale of beroepsmatig functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.”
E: “De stoornis kan niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis.”
Speelt familie een rol bij een angststoornis?
Familie kan zeker een rol spelen bij een angststoornis. De invloeden kunnen soms klein of groot zijn en zijn uiteenlopend. Soms heeft cliënt een angstige ouder, waardoor er een hogere gevoeligheid voor angst is ontstaan. Bovendien kan het kind de angst en de manier waarop de ouders daarmee omgaan van hen gekopieerd hebben.
De mogelijke rol van de partner bij een angststoornis
De partner van de cliënt kan ook een rol hebben bij het verloop van de behandeling. Indien gewenst kan de partner van de patiënt door de behandelaar worden uitgenodigd. Men krijgt dan uitleg en advies, zodat de partner een eigen bijdrage kan leveren en een positief behandelresultaat niet in de weg staat. Het zit zo. Door bijvoorbeeld onwetendheid, kan de partner, met de allerbeste bedoelingen, ervoor zorgen dat de klacht van de cliënt in stand wordt gehouden. Door bijvoorbeeld in te stemmend met het vermijdingsgedrag van de cliënt wanneer deze bijvoorbeeld na een paniekaanval niet meer alleen naar de winkel durft te gaan. Door dan de cliënt bij winkelbezoek altijd te vergezellen lijkt het alsof het écht gevaarlijk zou zijn voor cliënt om in je eentje te winkelen.